DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA

to gotowość do podjęcia przez dziecko zadań i obowiązków jakie stawia przed nim szkoła. Dojrzałość obejmuje: rozwój fizyczny oraz psychiczny: emocjonalny, społeczny i umysłowy a także poziom opanowania umiejętności i wiadomości przygotowujących dziecko do podjęcia nauki czytania, pisania i liczenia. Im pełniejsza jest ta dojrzałość, tym większa będzie gwarancja powodzenia dziecka w nauce. 

Składowe dojrzałości:

DOJRZAŁOŚĆ EMOCJONALNA to:

- umiejętność kontrolowania i panowania nad własnymi emocjami, zdolność do przeżywania bogatego i zróżnicowanego świata uczuć,
-zmniejszenie impulsywności reakcji dziecka, wydłużenie czasu przeżywania różnych stanów emocjonalnych

Cechy dziecka dojrzałego emocjonalnie:

• rozstaje się z matką na czas pobytu w szkole
• kontroluje swoje emocje (lęk, złość), nie uzewnętrznia ich w sposób gwałtowny
• wierzy w swoje umiejętności
• jest pewne siebie
• adekwatnie do sytuacji okazuje uczucia
• potrafi cierpliwie czekać na swoją kolej
• przeżywa emocje takie jak: duma, radość, zaciekawienie
• potrafi skoncentrować się na zadaniu
• odczuwa więź ze swoją grupą rówieśniczą, z wychowawcą
• potrafi współodczuwać przeżycia innych dzieci
• przeżywa radości i smutki związane z życiem klasy
• prawidłowo reaguje na niepowodzenia, uwagi nauczyciela i innych osób dotyczące niewłaściwego zachowania
• reaguje prawidłowo na pozytywne uwagi dotyczące zachowania i postępów w nauce

Cechy dziecka niedojrzałego emocjonalnie:

• wybuchowe
• drażliwe
• agresywne
• złości się lub płacze z błahego powodu
• często popada w konflikty z kolegami
• zahamowane
• zalęknione
• niepewne
• napięte
• nadwrażliwe
• płaczliwe
• boi się głośniejszych uwag nauczyciela nawet, gdy skierowane są do innych dzieci

U dzieci niedojrzałych mogą występować objawy somatyczne wynikające z negatywnych emocji, jakich doświadcza i z którymi sobie nie radzi : bóle głowy, brzucha, bezsenność, wymioty, biegunka itp.. 

Do 6r.ż normą rozwojową jest labilność uczuciowa. Charakteryzują ją emocje:
• silne 
• gwałtowne
• krótkotrwałe
• łatwo powstające i wybuchające na zewnątrz 
• reakcje afektywne bywają niewspółmierne do bodźców (dziecko niemal w jednej chwili potrafi przejść od śmiechu do łez)

U dzieci 6-7-letnich, które stawiają przed sobą bardziej odległe cele, uczucia towarzyszą planowaniu czynności i jej inicjacji. Dziecko przewiduje nie tylko intelektualne, lecz także emocjonalne skutki swego działania.

DOJRZAŁOŚĆ SPOŁECZNA
to przystosowanie form zachowania dziecka do wymagań środowiska społecznego. 

Charakterystyka rozwoju społecznego dziecka:
• uczestniczy w zabawach zespołowych (jednak może porzucać grupę, przyłączać się do innego zespołu)
• nadal jest egocentryczne (nie troszczy się o wspólne dobro)
• organizacja zabawy raczej spoczywa na dorosłym
• przejawia zachowania związane ze współzawodnictwem (u 6-latków obserwować je można u ponad 80% dzieci)

Dziecko dojrzałe społecznie:

• prawidłowo nawiązuje kontakty z rówieśnikami i dorosłymi 
• potrafi współpracować w zespole pod nadzorem osoby dorosłej 
• przestrzega reguł życia w zbiorowości 
• przestrzega zawartych umów
• podporządkowuje się dyscyplinie 
• wykonuje obowiązki
• jest samodzielne (w czynnościach samoobsługowych jak ubieranie się, mycie, czesanie, stara się być samodzielne w odrabianiu lekcji, spakowaniu tornistra ) 
• rozumie proste sytuacje społeczne
• wie co jest dobre, a co złe (np. że nie wolno krzywdzić innych, niszczyć cudzej własności, przywłaszczać sobie znalezionych rzeczy)
• dobrze się czuje w nowym środowisku szkolnym, z chęcią podejmuje zadania na rzecz innych np. dyżury
• doświadcza poczucia przynależności do grupy
• zna zasady społeczne i podporządkowuje się im
• potrafi bawić się z innymi dziećmi
• potrafi bronić swojego stanowiska
• akceptuje, że osoba dorosła nie zawsze jest do dyspozycji dziecka
• partnerstwo oraz współdziałanie rozwija się intensywnie między 6-8 r.ż

Dziecko niedojrzałe społecznie:

• potrzebuje stałej uwagi nauczyciela
• domaga się ciągłego wyróżniania i dąży do uprzywilejowanej pozycji w klasie
• może izolować się od grupy
• unika wspólnych zabaw z kolegami lub łatwo poddaje się dominacji kolegów
• wykazuje bierność
• jest nieśmiałe
• jest lękliwe
• jest małomówne

ROZWÓJ POZNAWCZY I FIZYCZNY

Rozwój poznawczy dziecka 5 – letniego:

Dziecko 5 – letnie w zakresie wiadomości o otaczającym środowisku społeczno - przyrodniczym powinno znać:

- pełen adres domowy i adres przedszkola,
- na podstawie obrazków i modeli, środki lokomocji i maszyny niedostępne bezpośredniej obserwacji np. kolejka linowa,
- czynności zawodowe i charakterystyczne cechy ubioru kucharki, górnika, hutnika, rolnika, szewca, krawca itp.,
- zmiany zachodzące w życiu roślin i zwierząt w kolejnych porach roku / warunki potrzebne do rozwoju zwierząt i wzrostu roślin /,
- rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych / ryba w wodzie, wilk w lesie /,
- zależności temperatury i długości dnia od pory roku /zimno i krótki dzień –zima/ ,
- określenia czasu: rano, południe, wieczór, dzisiaj, wczoraj, jutro,
- dni tygodnia, aktualne pory roku.

W zakresie percepcji wzrokowej i słuchowej 5 – latek potrafi:

- złożyć prostokąt z dwóch trójkątów w/g wzoru,
- uzupełnić brakujące elementy w postaci człowieka,
- naśladować słyszane głosy z otoczenia,
- różnicować wyrazy z opozycjami ze względu na stopień zbliżenia narządów mowy /kos-koc, płotek-młotek, pies-piec, nos-noc, ząb-dąb.

W zakresie sprawności motorycznej 5 – latek powinien:

- zmieniać w biegu kierunek,
- wbiec do góry po schodach,
- wykonać 5 skoków na jednej nodze,
- skoczyć do przodu obiema nogami bez utraty równowagi,
- skoczyć do tyłu,
- przejść na palcach trzy metry nie dotykając piętą podłogi.

W zakresie motoryki małej 5 – latek potrafi:

- ciąć papier nożyczkami,
- skleić papier klejem,
- nawlec na nitkę małe koraliki,
- ulepić z plasteliny klocek i miskę,
- łączyć ze sobą klocki konstrukcyjne,
- odwzorować romb,
- narysować postać ludzką zaznaczając główne elementy ciała,
- poprawnie kolorować obrazki konturowe,
- odwzorować drukowanymi literami swoje imię,
- zapiąć guziki,
- rysunki wykonuje rozmieszczając starannie wszystkie elementy na całej powierzchni kartki.


W zakresie znajomości stosunków ilościowych, jakościowych i orientacji w przestrzeni 5 – latek powinien:
- dokonywać klasyfikacji zbiorów wg. ich liczebności, porównywać zbiory przez łączenie w pary po jednym elemencie z każdego zbioru,
- porównywać wielkości przedmiotów np. mały-mniejszy-najmniejszy,
- używać nazw figur geometrycznych /koło, kwadrat, prostokąt, trójkąt/,
- klasyfikować zbiory wg cech jakościowych,
- dokonywać podziału zbioru na podzbiory wg różnych właściwości elementów,
- różnicować pojęcia: na prawo, na lewo, naprzeciw, 
- odróżniać prawą stronę ciała od lewej.

W zakresie wykonywania działań arytmetycznych 5 – latek powinien:

- liczyć elementy zbioru do pięciu, jednocześnie pokazując palcem pięć przedmiotów,
- odwzorowywać zbiory za pomocą liczmanów lub znaków graficznych
- porządkować układy zbiorów /w zakresie 6/ wg ich liczebności wzrastających lub malejących,
- posługiwać się liczebnikami porządkowymi do „piąty”.

Rozwój umysłowy dziecka 6 – letniego:

W zakresie wiadomości o otaczającym środowisku społeczno – przyrodniczym 6–latek powinien:

- mieć tak bogate słownictwo, żeby wyrazić proste treści, opisywać obrazki zdaniami nie robiąc błędów gramatycznych, 
- z własnej inicjatywy zadawać pytania i odpowiadać na nie,
- posiadać wiadomości na temat siebie i swojej najbliższej rodziny, znać nazwy zawodu wykonywanego przez rodziców i umieć wyjaśnić na czym on polega, wiedzieć ile ma lat, gdzie mieszka, jak się nazywa,
-znać nazwy zawodów, 
- nazywać dni tygodnia i pory roku zachowując odpowiednią kolejność.

W zakresie percepcji wzrokowej i słuchowej 6 – latek powinien:

- wyodrębniać wyrazy w zdaniach,
- różnicować głoski na początku i na końcu wyrazu,
- dokonywać analizy i syntezy sylabowej i głoskowej wyrazów,
- złożyć obrazek z części,
- wyodrębnić szczegóły różnicujące dwa pozornie identyczne obrazki.

W zakresie sprawności motorycznej 6 – latek powinien:

- być sprawny ruchowo, 
- mieć dobrą koordynację ruchową,
- mieć dobrą umiejętność utrzymywania równowagi - stać na przemian na każdej z nóg z zamkniętymi oczami,
- posiadać orientację w stosunkach przestrzennych, / różnicować stronę lewą od prawej /,
- chodzić do tyłu wzorcem stopa - palce,
- zeskakiwać z 30 cm wysokości lądując na palcach. 

W zakresie myślenia i procesów pamięciowyh 6 - latek powinien:

- kojarzyć związki między kolejnymi faktami /np. w historyjkach obrazkowych/,
- zastosować prostą klasyfikację np. kolor, kształt, czy wielkość, stosując określenia to do tego pasuje, te obiekty są podobne, te są inne,
- umieć szeregować przedmioty wg długości, a zbiory wg. wielkości,
- odtwarzać zbiory,
- zapamiętywać polecenie wykonania kilku kolejnych czynności po kilkukrotnym powtórzeniu, 
- zapamiętywać treść piosenki, przebieg zabawy.

W zakresie przygotowania do nauki matematyki 6 - latek powinien:

- liczyć obiekty i rozróżniać błędne liczenie od poprawnego,
- wyznaczać wynik dodawania i odejmowania, pomagając sobie liczeniem na palcach lub na innych zbiorach zastępczych,
- ustalać równoliczność dwóch zbiorów, a także posługiwać się liczebnikami porządkowymi,
- określać kierunki i ustalać położenie obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów,
- wiedzieć, na czym polega pomiar długości, i znać proste sposoby mierzenia: krokami, stopa
za stopą.

W zakresie przygotowania do nauki czytania i pisania 6 - latek powinien:

- potrafić określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumieć polecenia typu:
narysuj kółko w lewym górnym rogu kartki, narysuj szlaczek, zaczynając od lewej strony kartki,
- uważnie patrzeć (organizując pole spostrzeżeniowe), aby rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach,
- interesować się czytaniem i pisaniem,
- słuchać np. opowiadań, baśni i rozmawiać o nich; interesować się książkami,
- układać krótkie zdania, dzielić zdania na wyrazy, dzielić wyrazy na sylaby; wyodrębniać głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej.

ROZWÓJ MOWY

Etapy rozwoju mowy:
Rozwój mowy dziecka od narodzin do 7 roku życia dzielimy na cztery okresy:
- okres melodii,
- okres wyrazu, 
- okres zdania ,
- okres swoistej mowy dziecięcej.

Po 7 roku życia, w dalszym ciągu, choć już znacznie wolniej rozwija się mowa. Ostateczną granicą jest 11 rok życia. 

NORMY ROZWOJOWE

Normą rozwojową jest, jeśli dziecko w wieku:

0 -1 roku - komunikuje się z dorosłymi za pomocą krzyku, głuży, gaworzy, wymawia pierwsze wyrazy: mama, tata, baba, lala;
1 - 2 lat - Używa prawie wszystkich samogłosek, z wyjątkiem nosowych (ą, ę) oraz wymawia niektóre spółgłoski ( p, b, m, t, d, n, k, ś, ź, ć dź, ch). Pozostałe zastępuje innymi. Wypowiada się jednowyrazowo: np.: kaczka - kaka, pomidor - midol;
3 lat - porozumiewa się prostymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski (p, pi, b, bi, m, mi, n, ni, f, fi, w, wi, t, d, n, l, li, ś, ź, dź, j, k, ki, g, gi, ch);
4 lat - wymawia głoski s, z, c, dz;
5 - 6 lat - wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r;
7 lat - ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.

Należy pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym, swoistym tempie i niewielkie opóźnienia rozwoju mowy nie powinny być powodem do niepokoju. Stopień rozwoju mowy w danym momencie zależy od różnych czynników. Do najważniejszych należą psychofizyczny rozwój dziecka oraz wpływ środowiska. Opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych stadiów rozwoju mowy nie powinny przekraczać 6 miesięcy, jeżeli któryś z etapów rozwoju mowy opóźnia się koniecznie skonsultuj się z logopedą. 

Pomoc logopedy może być przydatna także w przypadku, gdy dziecko:
• rodzi się przedwcześnie z objawami wcześniactwa,
• manifestuje problemy neurorozwojowe,
• rozwija się wolno i nieharmonijnie,
• ma stwierdzone nieprawidłowe napięcie mięśniowe,
• późno podnosi główkę, późno siada i późno chodzi,
• ma lub miało kłopoty ze ssaniem, połykaniem, gryzieniem, żuciem,
• nieprawidłowo reaguje lub wcale nie reaguje na dźwięki otoczenia,
• mało gaworzy,
• jest mało aktywne głosowo,
• oddycha przez usta,
• uporczywie ślini się (nie kontroluje wycieku śliny),
• ma nieprawidłowo zbudowane narządy mowy między innymi język, podniebienie,
• zbyt długo było karmione butelką i ssie smoczek (ponad 6, 9 miesiąc życia),
• jest nadruchliwe lub apatyczne.